สุนัขคาวาเลียร์ คิง ชาลส์ สแปเนียล เป็นสุนัขสายพันธุ์เล็ก ปากสั้นเรียว ส่วนตากลมโตสีน้ำตาล ขนละเอียด มีให้เลือกหลายสี เช่น สีดำกับน้ำตาลไหม้ สีน้ำตาลแดง ขาวแต้มน้ำตาล (ลาย Blenheim) และสามสี (พื้นสีขาวนวลแต้มสีน้ำตาลส้ม) เมื่อโตเต็มวัยจะสูงประมาณ 30-33 ซม. และหนัก 5.5-8 กก.
สุนัขพันธุ์นี้ใจดี ไม่เรียกร้อง เหมาะกับการเลี้ยงกับครอบครัวเพราะเป็นมิตรกับทุกคน เป็นเพื่อนที่ดีกับเด็กและคนแก่ที่ยังมีเรี่ยวแรงอยู่ สุนัขพันธุ์นี้ไม่ค่อยเห่าแต่จะชอบเตือนเมื่อมีคนแปลกหน้า และไม่เหมาะกับการเฝ้าบ้านแต่เหมาะกับการรับแขก สุนัขพันธุ์คาวาเลียร์ คิง ชาลส์ สแปเนียลเข้ากันได้ดีกับทุกคน รวมทั้งแมวและสัตว์ตัวเล็กอื่น ๆ เนื่องจากตัวเล็กและไม่มีนิสัยจุกจิก จึงเหมาะเป็นเพื่อนเดินทาง
สุนัขคาวาเลียร์ คิง ชาลส์ สแปเนียลดั้งเดิมนั้นพัฒนามาจากสายพันธุ์ทอย สแปเนียลดังที่เห็นในภาพที่จิดรกรเช่น ทิเชียน (Titian) และเกนส์เบรอ (Gainsborough) วาดไว้เมื่อศตวรรษที่ 16, 17 และ 18 เป็นที่รู้จักกันว่าในฐานะสัตว์เลี้ยงของสุภาพสตรี และใช้กอดเพื่อให้ตักอบอุ่น พระเจ้าชาร์ลที่สองทรงโปรดสุนัขพันธุ์นี้เป็นอย่างยิ่งและมักมีสุนัขสายพันธุ์นี้อยู่รายรอบพระองค์เสมอ เมื่อศตวรรษที่ 1800 สุนัขสายพันธุ์จมูกสั้นเป็นที่นิยมมากจนเกือบทำให้พันธุ์ดั้งเดิมสูญพันธุ์ไป โชคดีที่ดยุกแห่งมาร์ลบะระ (Duke of Marlborough) ได้รักษาสุนัขพันธุ์นี้ไว้โดยผสมพันธุ์ที่ปราสาทเบลนไฮม์ ในปี 1926 ชาวอเมริกาชื่อ รอสเวลล์ เอลดริดจ์ (Roswell Eldridge) ได้พยายามฟื้นฟูสายพันธุ์คาวาเลียร์ คิง ชาลส์ สแปเนียลดั้งเดิมโดยเสนอให้รางวัลกับสุนัขที่มีลักษณะเหมือนที่ปรากฏในภาพวาดตามประวัติศาสตร์ ได้มีการมอบรางวัลที่งานแสดงสุนัขนานาชาติ (Crufts) และให้เงินรางวัลถึง 25 ปอนด์
ปัญหาที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรมของสุนัขคาวาเลียร์ คิง ชาลส์ สแปเนียลคือ โรคหัวใจ และความผิดปกติทางสมอง/กระดูกสันหลัง (syringomyelia) นอกจากนี้ อาจเป็นโรคตาที่เกิดจากกรรมพันธุ์ได้หลายโรคเหมือนกับสุนัขอีกหลายสายพันธุ์ และอาจมีปัญหาเรื่องข้อสะโพกเสื่อมซึ่งจะนำไปสู่ปัญหาด้านการเคลื่อนไหว จึงต้องตรวจประเมินตา สะโพก สมอง/กระดูกสันหลังและหัวใจก่อนที่จะนำมาผสมพันธุ์
สุนัขคาวาเลียร์ คิง ชาลส์ สแปเนียลจะปรับตัวตามเวลาที่เจ้าของจัดให้ แต่จำเป็นต้องออกกำลังกายสม่ำเสมอเพื่อควบคุมน้ำหนักตัว ดังนั้นควรออกกำลังกายวันละ 1 ชั่วโมงเป็นประจำ นอกจากนี้สุนัขพันธุ์นี้ยังชอบเล่นเกมและฝึกให้เก่งได้
สุนัขขนาดเล็กมีอัตราเผาผลาญพลังงงานสูง ย่อยอาหารได้รวดเร็ว แต่ด้วยขนาดกระเพาะอาหารที่เล็ก จึงต้องให้สุนัขคาวาเลียร์ คิง ชาลส์ สแปเนียลกินอาหารปริมาณน้อย แต่แบ่งย่อยเป็นหลายมื้อ อาหารของสุนัขสายพันธุ์เล็กออกแบบมาเป็นพิเศษให้มีสารอาหารสำคัญในปริมาณที่เหมาะสม และมีขนาดเม็ดที่เล็กพอดีกับขนาดปาก ซึ่งช่วยให้เคี้ยวง่าย ส่งผลดีต่อระบบย่อยอาหาร
ควรทำความสะอาดแปรงขนสุนัขคาวาเลียร์ คิง ชาลส์ สแปเนียล อย่างละเอียดสัปดาห์ละหน และตัดเล็บและขนที่ซอกอุ้งเท้าเดือนละครั้ง สุนัขพันธุ์นี้ผลัดขนแต่หากหมั่นแปรงขนเป็นประจำจะช่วยลดปัญหาขนฟุ้งติดโซฟาได้ นอกจากนี้ ควรดูแลหูของสุนัขพันธุ์นี้ให้ดีเนื่องจากเป็นสุนัขหูตกและมีอากาศหมุนเวียนบริเวณหูน้อย ดังนั้นจึงมีโอกาสติดเชื้อหากไม่ดูแลให้ดี
แม้สุนัขส่วนใหญ่จะเป็นมิตรกับเด็ก แต่ทั้งสุนัขคาวาเลียร์ คิง ชาลส์ สแปเนียลและเด็กจะต้องได้รับการฝึกให้เคารพซึ่งกันและกัน และอยู่ร่วมกันได้อย่างปลอดภัย อย่างไรก็ตามไม่ควรปล่อยให้เด็กเล็กและสุนัขอยู่ด้วยกันตามลำพัง ควรเฝ้าระวังทุกครั้งที่เด็กเล่นกับสุนัข
